Русиньска орґанізація в Чеську ся актівізує
Общество Русины.цз – русиньска ініціатіва в ЧР (Spolok Rusíni.cz – rusínska iniciatíva v ČR), взникло в роцї 2011, як орґанізація з цїлоштатным діятельством, яке презентує русиньскы народностны інтересы в ЧР. Центром орґанізації є Прага. Ініціаторами взнику общества были: Мартін Велічко, Петро Дерцо, Петро Настішін і Михал Феч, вшытко повнороды Русины, котры походять із выходной Словакії. В сучасности маме по орґанізачній сторінцї председу, 5-членный выбор, ревізора і 37 актівных сполупрацовників, офіціално записаных членів. Єдночасно маме пару стовом сімпатізантів, або з рядів Русинів, або нерусиньского жытельства. В рамках інформачных каналів основов нашой презентації є вебова сторінка www.rusini.cz i фестбукова сторінка Rusnaci v Prahe.
Первістным імпулзом к самостатному взнику была представа закладателїв о сворїня взаємно звязаного і актівно інтеґруючого здружіня Русинів, котры жыють на теріторії Прагы і ЧР, причім бы праві орґанізачно-правна форма общества заступала їх културно-сполоченьскы і народностны інтересы. Зато сьме уж од самого взнику розвивали діятельства прімарны на тім полю, а то в штонайшыршій інтерпретачній і презентовательній формі. Сам концепт є поставленый на аполітічній основі.
Свої актівіты сьме зо зачатку одштартовали неформалныма посїджінями. Пізнїше сьме зачали офіціално сполупрацовати з маґістратом міста Прагы і Міністерством културы в ЧР. З помочов їх орґанізачных штруктур і часточно дотачной сполуучасти сьме вытворилил такы проєкты, як: Русины – мовчаща меншына в роцї 2013 або Путёв русиньской традіції і Русины – О нас з Вами в роцї 2014. Своёв основов ішло о цїлорічны културно-сполоченьскы актівіты реалізованы формов різных културных выступлїнь, лекцій, демоштрованя філмів, воркшопів і под. Їх цїлём і реалным выслїдком было приближыти маёрітному жытельству саму екзістенцію, културу, менталность представителїв русиньской народностной меншыны, што жыє в Чеській републіцї.
Тоты цїлї нам але тыж помагають орґанізовати нашы „неформалны“ сполоченьскы акції. Наісто найвекшов із них є реґуларный русиньскый бал у Празї, або народны забавы і сполочны прогулькы і много іншых. Єдночасно при обществі фунґує капела, співацька ґрупа русиньской народной піснї, де ся снажыме научіти і култівовати традічный русиньскый пісенный репертоар.
В рамках споминаных актівіт ся в Празї представила наприклад співачка Анна Порачова і тріо Роса з Пряшова, співацька формація Тропар під веджінём Мірослава Гуменика, фолклорный колектів „Ruthenia“, фотоґраф Іван Маркоз лекціов о деревяных карпатьскых церьквах, фолклорістка Паедр. Деревяникова, ПгД., із лекціями о русиньскій народній співанцї ці звыках на русиньскім селї, карікатуріста Федор Віцо з выставков своїх творів, фотоґрафка Івана Яшмінска з выставков фотоґрафій під назвом Русины, Мілан Дурняк і демоштрованя ёго філму Туменґе, Осиф Каселиця і ёго лекція о Ендї Варголови, русиньска режісерка Вікторія Дзуренкова із демоштраціов єй філму Уйко Віктор, реферат доц. ПгДр. Михала Шміґеля, ПгД., о оптації і переселїню Русинів до СССР і много далшых. В рамках проєкту Русины – О нас з Вами ся в Ліберцю і наслїдно в Празї представили носителькы народных традіцій з околіцї Свідника. Тоты в рамках цїлоденных воркшопів презентовали чеській публіцї практічны укажкы традічной текстілной ці декоратівной выробы, вєдно з тым і попнукаючі тіпічны русиньскы їдла.
Общество Русины.цз – русиньска ініціатіва в ЧР вєдно з Домом народностных меншын у Празї бере актівну участь у творчости обсяговой ёго части, наприклад у Празї барз популарной музейной ночі. Главным цїлём в рамках близкой будучности є і надале розвивати нашы уж традічны сполоченьскы платформы. Хочеме продовжовати у сполупраці з орґанізачныма штатныма і самосправныма орґанами ЧР. У 2015 роцї хочеме до Прагы позвати леґенду русиньской народной піснї – Марію Мачошкову з Пряшова. Рады бы сьме навщівили, а то з цїлём далшой сполупраці, русиньску меншыну в Сербії і Польщі. Будеме і надале розвивати діятельство неформалных співацькых ґруп і реалізовати діскусны посіджіня в русиньскім языку. Наісто ся будеме намагати заінтересовати до актівіт нашого сполку штонайвеце молодых людей. З тым є споєный і реалный план концепту о задїлїню до модерных і молодій ґенерації близкых трендів до діятельства сполку.
Вшыткы спомянуты цїлї і выступы з формалных і неформалных актівіт ся снажыме і будеме намагати конціповати так, жебы сьме Русинам ці їх потомкам штонайвеце приближыли і припомянули факт, же голосити ся к русиньству і ёго културному і духовному заповіду є одбитком нелем їх субєктівной гордости, але і рушаючім ся мотором высшого приціпу. А тым є захованя і далша екзістенція русиньской народностной меншыны в ЧР як такій. Єдночасно ся посередницвтвом нашого діятельства снажыме і будеме снажыти приближыти Русинів маёрітному обществу в штонайвекшій можній мірї, котру нам наше перзоналны і матеріалны можности доволять.
Mартін ВЕЛІЧКО, председа общества Русины.цз – русиньска ініціатіва в ЧР