„Рецентралізація“

Єднов із важных тем, котров Україна занимать ся в остатнім часї, є Києвом обіцяна децентралізація державы. Текст закона є властно приготовленый. Мапы новой децентралізованой Україны появляють ся в різных статях на інтернетї. Но то, што могло быти добров шансов Україны на направлїня 24 років тырваючой кривды, стало ся точным опаком.

Кідь у 1945 роцї Бенеш під тиском Москвы запродав Сталінови Підкарпатьску Русь і своїх жытелїв властно без єдиного слова протесту, Сталіном не были выслуханы пропозіції дакотрых політічных діятелїв на Підкарпатю, же кідь уж маєме быти частёв союзу, то холем як даяка „Карпаторуська совєтьска републіка“, значіть якась окрема держава. На другім боцї, при вшыткій Сталіновій крутости, Москва, котра залучіла Підкарпатьску Русь до совєтьской Україны, холем як-так взяла до увагы історічный контекст той теріторії і зохабила Підкарпатя окремов областёв, што доднесь знаме як Закарпатьска область.

Новы власти незалежной Україны докінця наперед грали театер, же діскутабілный вопрос Закарпатьской области, бывшой Підкарпатьской Руси, беруть серіёзно. Нелемже было новым властям ясне, же Закарпатьска область, покля зістане в складї Україны, має быти окремов Закарпатьсков областёв, зо своїма природныма історічныма центрами, но навеце Києв дав у референдумі голосовати о тім, ці кідь область зістане в складї Україны, хоче мати статус автономной области. Як знаме, голосовало ся за автономну область, но ку наповніню референдума ниґда не дішло. Інтересно, же на основі того самого референдуму автономія Криму была дана. Значіть, на Україні закон платить. Лемже як про кого. Но кідь собі хтось думав, включно мене, же нич гірше ся уж стати не може, як іґнорація референдуму, бо холем зістала окрема Закарпатьска область, быв од правды так далеко, як Земля од Сонця, кідь не іщі о три кілометры далше.

Нова реформа, котра має децентралізовати Україну, рахує з трёма уровнями адміністратівно-теріторіалного зряджіня. Найнизшым ступнём має быти теріторіална общіна. Другым ступнём має быти раён, причім з дотеперїшнїх 468 раёнів має выникнути новых 100. На найвысшій уровни має быти нова адміністратівно-теріторіална форма – реґіон. Якраз реґіон є тот найвекшый проблем, кошмарь, котрый є якбач перемарнїнём послїднёй шансї Києва на направлїня старых кривд і навспак, є іщі силнїшым заатакованём резултатів референдуму із 1991 року.

Подля інформацій, ку котрым ся мож дістати, бы подля новой реформы, яку бы Києв хотїв зреалізовати до октобра, коли бы мали быти і вылбы до новой децентралізованой адміністрації, мало виникнути 9 реґіонів, котры будуть представлёвати зъєдинїня дотеперїшнїх областей. Покля Крим, хоць днесь є Українї писати реформу о Кримі якбач тото саме, як хоцькому о адміністратівнім роздїлїню Атлантіды, має в згодї з референдумом із 1991 р. зістати окремым реґіоном, в припадї Підкарпатя тому уж так не є. Новый Карпатьскый реґіон має быти вытовреный із дотеперішнїх Львівской, Івано-Франківской, Закарпатьской і Чернівецькой областей. Буде з центром у Львові, котрый є в дотеперїшнїм періодї незалежной Україны, і омного веце в періодї од Майдану, вызначным центром україньскых націоналістів, прославляючіх войнового злочінця, народного героя Україны, Степана Бандеру, і хоснуючіх сімболіку бандерівцїв як знакы „патріотізму“.

Як найвешкый проблем бы єм не видїв сотворіня реґіонів, хоць все єм быв, і єм, пересвідченый о тім, же децентралізація має смысел втогды, кідь реґіоналны власти суть што найближше жытелям, што значіть подїлїня теріторії на штонайменшы адміністратівны цїлкы, не сотворити вешкы цїлкы. Но кідь то Києв видить іншак, в порядку. Не знам, ці то і жытелї видять так. Найвекшым проблемом виджу залучіня Закарпатьской области до Карпатьского реґіону. І звідам ся, нашто то є добре.

Покля історічно австрійска, або польска, і днесь чісто, аж радіклано україньска область Львова не чула коло вынику Україны на основі історічных фактів потребу декларації якогось окремого статусу – автономії в рамках Україны, Закарпатьска область і Крим то на основі історічных фактів декларовали. Покля ся тота вынятковость Криму уможнює і теперь, кідь є властно якбач страченый про Україну, є смутне, же ся то не уможнює Підкарпатю, навспак, ідуть го залучіти до неприродного реґіону, котрый нич добре жытелям днешнёй Закарпатьской области не може принести.

Вопросом зіставать, якы на то має Києв реалны причіны і арґументы. Покля тым хоче Києв рїшыти проблем якогось „русиньского сепаратізму“, котрый існує лем в головах русинофобів і тых, котры утискують нашы права на Українї, і думають собі, же залучінём до векшого адміністратівного цілку тот проблем буде вырїшеный, так бы власти в Києві мали пороздумовати, ці знають холем дашто о тім, як ся справує держава. Бо грозьба неспокійности жытелїв, або реалного сепаратізму не выникать там, де зохаблять малы реґіоны жыти своїм жывотом, зо своїма компетенціями, але навспак там, де їх хотять еліміновати залучінём до векшых цїлків, в котрых бы реално стратили свою важность. Значіть, чім векшы адміністратівны теріторії, навеце неприродны, і чім їх менше, то векша неспокійность може быти міджі жытелями, котры мають центер реґіону, де жыють, далеко, і котры тот центер і ёго політіку не беруть за свої.

Лемже як бы єм лем не думав, грозьба сепаратізма, котрый ту напрік референдуму із 1991 р. і ёго ненаповніїю, ниґда властно не пришов, не є в моїх очах тов головнов причінов такого рїшіня. Скоріше то виджу так, же „нова, до Европы ідуча“ Україна не хоче народностны меншыны, не хоче їх силны і пробує їх еліміновати як ся лем дасть.

Покля днесь є в Закарпатьскій области цалком силна мадярьска народностна меншына, но і кібы ся стало велике чудо, і коло далшого перепису населїня бы была можливость написати і русиньску народность, котра бы была офіціално узнана і так бы могли тоты дві меншыны мати доста велике слово в области, по створїню реґіону вєдно з Львовом і далшыма спомянутыма областями, реалне проценто жытелїв тых меншын в новім зъєдиненім адміністратівнім цїлку буде дашто, з чім нихто не мусить нияк раховати, бо вызначно підуть тоты процента долов, кідьже жытелїв реґіону буде омного, омного веце. Навспак, із Львова може прийти далша, іщі міцнїша українізація, котра жытелїв Підкарпатя „научіть“ хто стуь і як мають бісїдовати.

Путь до демократічной і цівілізованой Европы не веде через повалїня комуністічных памятників, ці заказ той сімболікы. На Словакії є много памятників Червеной армады, де суть і комуністічны звізды, напрік тому є Словакія, хоць має сполочну граніцю з Українов, як кібы на іншій части планеты, што дотулять ся демократічного зряджіня. Путь не веде ани через вырабляня героїв з войновых злочінців. „Демократічна“ Україна, покля досправды буде чінна нова реформа так, як є то можне днесь видіти в многых статях, буде пробовати тото, што собі не доволив ани діктаторьскый режім Сталіна, ці цїлый режім бывшого Совєтьского союзу. Києв пробує зничіти вынятковость історічного реґіону з властныма граніцями, залучіти го до дачого неприродного, взяти му природный центер і дати го під центер далекый і неприродный і в неостатнїм рядї, зничіти природну мултікултураліту, котра є про Підкарпатя історічно характерістічна, і залучіти вшытко під україньску маёріту. Што тото має з демокраціов і европскым прямованём?

Україна досправды страчать остатню шансу направити кривду референдуму з 1991 року, і навспак, іде на Підкарпатя твердов руков. Україньска реформа не є про Підкарпатя децентралізаціов, тов бы была автономія в складї Україны подля резултатів референдуму, або холем всокочіня status qou. Україньска реформа є про Підкарпатя рецентралізаціов, замірнов, грубов, і неґустовнов, котра Підкарпатю давать новый, тот найнеприроднїшый центер, якый лем може існовати. Не знам лем єдно. Ці то буде мати траґічный ефект про Русинів, котры можуть стратити і остатнї надії на Українї на своє узнаня і акцептацію їх прав, таксамо і на акцептацію референдума, або ці буде тота реформа траґедіов про саму Україну, кідь ся зачнуть озывати неспокійны жытелї, і головно тоты в днесь іщі Закарпатьскій области, котры собі вже повідять: І дость! Но якась середня драга міджі тым мі прийде днесь як нереална.

Петро МЕДВІДЬ

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm)